‘I could wish that we could collect together such valuable persons in this kingdom, it would be the means of ensuring its prosperity’
Deze uitspraak van Hugh Latimer uit 1550 staat nog altijd groot afgedrukt in de hal van onze kerk in Londen. Hugh Latimer was een belangrijk adviseur van de koning en zijn advies leidde er mede toe dat Edward aan de protestantse vluchtelingen uit de Lage Landen de kloosterkerk van Austin Friars schonk en hen het recht gaf om erediensten te houden in de eigen taal, volgens eigen liturgische inzichten. Sterker nog volgens Edward en zijn adviseurs zou die Strangers Church, die kerk van vreemdelingen tot een goed voorbeeld kunnen dienen voor de, in sommige opzichten toch nog wel erg ‘roomse’, Church of England van die tijd.
De Eerste…
We staan deze zomer stil bij het feit dat 475 jaar geleden hier, aan de andere kant van de Noordzee, de eerste Nederlandse Protestantse kerk werd gesticht. Waar de eerste Nederlandse psalmberijming werd geschreven, de eerste Nederlandse Catechismus het licht zag en waar het eerste avondmaalsformulier werd ontwikkeld. Interessant daarbij te vermelden is het feit dat die eerste groep invloedrijke protestanten van de Dutch Church, lang niet allemaal Nederlands of Vlaams van origine waren. Er waren ook van oorsprong Duitse, Zwitserse, Franse en Italiaanse protestanten bij. De stichter van onze kerk, Jan Laskí was een Pool.
Protestants vreemdelingenlegioen
Je zou die eerste groep gemeenteleden hier in Austin Friars een protestants vreemdelingenlegioen kunnen noemen. Een vreemdelingenlegioen dat niet alleen uit vooraanstaande protestantse theologen bestond, maar ook uit wetenschappers, boekdrukkers, cartografen, kooplieden, en ambachtslieden. Sommige vanwege het geloof gevlucht, anderen al langer in Londen actief. Het waren vluchtelingen en gelukzoekers die met open armen werden ontvangen in Londen. Ze brachten welvaart door de kennis en het geld dat ze meebrachten. En ze konden van betekenis worden, omdat ze daartoe de kans kregen.
Vluchtelingenkerk
Waarom schrijf ik hierover in dit zomernummer? Omdat het feest dat wij vieren, in schril contrast staat met de manier waarop er in Nederland momenteel over vluchtelingen en asielzoekers wordt gesproken. Wij vieren feest omdat we al 475 jaar als vluchtelingenkerk in vrijheid ons geloof mogen belijden. Dankzij het handelen van mensen als koning Edward VI en Hugh Latimer werd aan het Nederlands Protestantisme een moederkerk geschonken. Een kerk die in de jaren daarna Willem van Oranje kon ondersteunen bij het financieren van de vrijheidsstrijd van de Republiek en de nieuw opgerichte Leidse Universiteit ondersteunde met de nodige kennis en contacten.
Stel je voor dat de Engelse overheid in 1550 in dezelfde geest had gehandeld als de meerderheid van onze huidige Tweede Kamer. Dan was het maar de vraag geweest of de Nederlands Calvinistische volksaard, bekend om haar tolerantie, ooit op eenzelfde wijze had kunnen ontstaan. Een geschiedenis en volksaard waar veel van de partijen die voor de strenge asielwetten stemden, prat op gaan. Misschien dat die partijen zich deze zomer nog eens moeten verdiepen in de Vaderlandse geschiedenis om erachter te komen dat de oudste Nederlandse Protestantse kerk ter wereld, een vluchtelingenkerk is!
Ds. Bertjan van de Lagemaat
De afbeelding, in dit artikel, is de aankomst van de protestantse vluchtelingen in Engeland. Dit is een detail uit het westraam van de Nederlandse Kerk in Londen.