Van 1985 tot 1993 heb ik mij intensief met Austin Friars mogen bezighouden, o.a. door werk aan de kerkeraadsacta 1569-1585, die in 1993 werden gepubliceerd. Een venster op het dagelijks leven in Londen. In mijn boek heb ik de Nederlandse Kerk in relatie bezien met de Franssprekende Kerk (de Waalse), en de Italiaanse. En dit alles tegen de achtergrond van een labiele monarchie, die Engeland in de 2e helft zestiende eeuw was.
Bertjan vroeg: ‘Wat houdt jij nou vast van jouw onderzoek toen?’. Ik merkte dat het Gereformeerd Protestantisme een hele internationale beweging was, met Zwitsers, Duitsers, Polen, Hongaren, en ook Italianen. Ten tweede, dat het Nederlands Protestantisme een beweging van onderop was, misschien ook wel omdat het zich vormde tegen de achtergrond van een sterke Doopsgezinde beweging (wat veel Nederlanders niet weten).
De vroege fase van Austin Friars is turbulent, bijna soap. Voor u allen is dit gesneden koek. Edward VI wordt koning in 1547. Protestantisme neemt de overhand. Daarom die genereuze gift van de Augustijnenkerk en de licentie tot diensten in de eigen taal. Edward sterft. Maria Tudor treedt aan. Nu worden dezelfde protestanten verjaagd, opgesloten, verbrand. Maar Maria overlijdt jong (1558), en haar zus Elizabeth neemt over. Ze neigt naar de Reformatie, maar heeft een gereformeerde graat in haar keel. De Schotse Calvinist John Knox had een woest boek tegen koningin Maria geschreven: ‘The First Blast of the Trumpet Against The Monstruous Regiment of Women’. Het kwam niet meer goed tussen de gereformeerden en Elizabeth. De gereformeerde kerken werden weliswaar in hun privileges hersteld, maar een modelkerk werden ze niet meer.
Door Elizabeth’s excommunicatie door de paus in 1570, en een moordcomplot bedoeld om haar door haar katholieke nicht Maria van Schotland te vervangen, werd Elizabeth weer in de richting van de Protestanten gedreven. Ze steunde de revolte in de Nederlanden vanaf 1572 militair en politiek.
Austin Friars werd vanaf dit moment minder belangrijk, omdat gevluchte Nederlanders weer vertrouwen kregen in een toekomst in het thuisland. Toch had een aanzienlijk deel van de leden van Austin Friars zich intussen een goede plaats verworven.
Bertjan vroeg ook: ‘En wat zegt het je nu?’. Ik hoop dat Nederlanders zich meer gaan beseffen dat iedereen een humanitair vluchteling kan worden. En hoe fijn het is, als je niet alleen welkom bent, maar ruimte krijgt, je identiteit mag houden, en een bijdrage kunt leveren.
Owe Boersma
Ds. Owe Boersma was op zondag 6 juli jl. gastpredikant in de Nederlandse Kerk in Londen.