Veertigdagentijd 2025 thema ‘Onverwoestbaar’ – Dag 11 ‘Jan Utenhove’
Iedere maandag staat in deze Veertigdagenkalender een onverwoestbaar verhaal uit de geschiedenis van de Nederlandse Kerk centraal. Vorige week hoorden we over de Poolse hervormer Johannes à Lasco die de eerste superintendent was van onze kerk. Maar als het gaat over de stichters van de Nederlandse Kerk in Londen, mag de naam van Jan Utenhove niet ontbreken.
Utenhove, kwam net als de eerste predikant Maarten Micron en de vrouw van à Lasco uit Gent. Hij studeert in Leuven en is daar betrokken bij ‘ketterse toneelspelen’. In 1545 wordt hij verbannen uit de Zuidelijke Nederlanden om zijn protestantse ketterij en worden al zijn bezittingen verbeurdverklaard. Toch weet hij wat middelen veilig te stellen en reist hij naar Straatsburg en Genève. Hij komt er in contact met bekende reformatoren als Bucer en Calvijn, maar leert daar ook al Johannes à Lasco kennen. In 1548 wordt hij al eens uitgenodigd door Cranmer in Canterbury en in 1549 reist Utenhove naar Engeland om zich te vestigen. Hij wordt gevraagd om bisschop Hooper in Gloucester bij te staan. Maar net voordat hij vertrekt krijgt hij een brief van à Lasco met de vraag ouderling te worden bij de Strangers Church. Gelukkig voor ons, kiest hij dit laatste. Als ouderling heeft hij grote invloed op de eerste gemeente. Hij blijft correspondenties onderhouden met veel reformatoren. Over de net opgerichte kerk schrijft hij:
“aan de bisschoppen en aartsbisschoppen van het rijk, aan de Mayor, de schepenen en de aldermen van Londen is bevolen en ten strengste geëist, dat zij zich op geen wijze met onze kerken zullen bemoeien, maar dat zij het aan ons zelf moeten overlaten op onze wijze te handelen en de zaken in te richten, ook al wijken wij in ceremonieën en kerkgebruiken af van de Anglicaanse. … De verkiezing van predikanten, ouderlingen en diakenen berust geheel bij de gemeenten maar de verkozen predikanten en ook de superintendent moeten aan de koning ter bevestiging worden voorgedragen… Het betekent voorwaar niet weinig, dat wij vrij zijn van het juk der bisschoppen en daarvoor zij de Heer geprezen tot in eeuwigheid. Amen.”
Utenhove blijft zijn hele leven een trouwe dienaar van de Nederlandse Kerk in Londen. Hij zet zich er onverwoestbaar voor in. Wanneer Mary Tudor aan de macht komt, vlucht hij mee naar Denemarken en naar Emden en vergezelt à Lasco zelfs naar Polen. Maar als Elizabeth aan de macht komt is hij er als eerste bij om de terugkeer naar Londen te bewerkstelligen. Daarnaast is Utenhove nog bekend geworden als de tekstdichter van de allereerste psalmberijming in het Nederlands, nog ouder dan de psalmberijming van Datheen. In de jaren in ballingschap in Emden maakte hij bovendien een Nederlandse bijbelvertaling. Hij gebruikte al zijn spaargeld om, deze bijbelvertaling te laten drukken, maar het werd geen succes. Toch bleef hij zich onverminderd inzetten. Hij had alles over voor de vluchtelingenkerk in Londen. Zozeer dat na zijn dood zijn weduwe berooid achterbleef en afhankelijk werd van de steun van de diaconie van de Nederlandse Kerk in Londen.
Bijdrage van Bertjan van de Lagemaat